Қаржылық сауат

Жалақы жетпейді: несиеден қалай құтылуға болады?

24.03.2025

мин

3

1785

Соңғы уақытта көптеген қазақстандық жалақының күнделікті қажеттіліктер мен қаржылық міндеттемелерді өтеуге жеткіліксіз екенін сезінуде. Бұл жағдай азаматтардың несиелік қарыздарының өсуіне әкеліп, қаржылық тұрақтылыққа кері әсерін тигізуде. Сол себепті Dauletten.kz редакциясы осы мақалада жалақы мәселесін талдап, несиелік қарыздардан құтылудың тиімді жолдарын ұсынады.

Мәселенің ауқымы. Неліктен жалақы жетпейді?

Қазақстан Республикасы Ұлттық статистика бюросының мәліметіне сәйкес, 2024 жылдың IV тоқсанында еліміздегі орташа атаулы айлық жалақы 434 982 теңгені құрады. Бұл көрсеткіш 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 10,5% артқан. Дегенмен, нақты жалақы индексі тек 1,8% өсіп, инфляцияның әсерінен жалақының сатып алу қабілеті айтарлықтай өзгермегенін көрсетеді. 2024 жылдың бірінші тоқсанында жұмыспен қамтылған бір адамға шаққанда орташа несиелік қарыз 1,09 миллион теңгені құрады. Бұл қарыздардың 30,2%-ы ипотекаға, 58,1%-ы тұтынушылық кредиттерге, ал 11,5%-ы жеке тұлғалардың өзге де қарыздарына тиесілі. Ал 2025 жылы Қазақстанда ең төменгі жалақы мөлшері 85 мың теңге деңгейінде сақталды. Бұл көрсеткіш 2024 жылғы деңгеймен бірдей. Үкімет жыл сайын республикалық бюджет туралы заңда ең төменгі жалақыны бекітеді. Мәжіліс депутаттары 2025 жылы ең төменгі жалақыны 100 мың теңгеге дейін көтеруді ұсынғанымен, бұл ұсыныс қабылданбады. Жаңа әдістемеге сәйкес, ең төменгі жалақы медиандық жалақы мен еңбек өнімділігіне негізделіп есептеледі. Үкімет алдағы үш жыл ішінде ең төменгі жалақыны медиандық жалақының 50 пайызына жеткізуді жоспарлап отыр.

Несиеден құтылудың жолдары

Қаржылық тұрақтылыққа қол жеткізу және несиелік жүктемені азайту үшін төмендегі қадамдарды қарастыруға болады:

Бюджетті дұрыс жоспарлау. Табыс пен шығыстарды талдау. Ай сайынғы кірістер мен шығыстарды жазып, қажетсіз шығындарды анықтау.

Қаржылық мақсаттар қою. Қысқа және ұзақ мерзімді қаржылық мақсаттарды белгілеу, мысалы, белгілі бір мерзімде несиені толық өтеу.

Қажетсіз жазылымдардан бас тарту. Пайдаланылмайтын қызметтер мен жазылымдарды тоқтату.

Тиімді сатып алулар. Жеңілдіктер мен акцияларды пайдалану, сапалы әрі қолжетімді тауарларды таңдау.

Фриланс және қосымша жұмыстар. Мамандыққа сай қосымша табыс көздерін қарастыру.

Инвестиция және жинақтау. Қаржы нарықтарында инвестициялау немесе депозиттер ашу арқылы пассивті табыс алу.

Несиені қайта қаржыландыру. Қолданыстағы несиені төмен пайыздық мөлшерлемемен жаңа несиеге ауыстыру.

Артық төлем жасау. Мүмкіндік болған жағдайда, несиенің негізгі қарызын мерзімінен бұрын өтеу арқылы жалпы төлем мөлшерін азайту.

Қаржы сарапшыларының пікірінше, қаржылық сауаттылықты арттыру және жеке қаржыны тиімді басқару несиелік қарыздардан құтылудың негізгі жолы саналады. Олар азаматтарға бюджетті жоспарлауды үйренуге, шығындарды бақылауға және жинақтауға кеңес береді. Жоғарыда айтқанымыздай, жалақының жеткіліксіздігі мен несиелік қарыздардың өсуі көптеген қазақстандықтар үшін өзекті мәселе болып отыр. Дегенмен, қаржылық сауаттылықты арттыру, бюджетті тиімді басқару және қосымша табыс көздерін іздеу арқылы бұл қиындықтарды жеңуге болады. Ең бастысы, қаржылық тәртіп пен жоспарлау арқылы тұрақты болашаққа қадам жасау әр адамның қолында.