Жаңалықтар

Бүгін – ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың туған күні

09.02.2025

1 мин

0

607

Сурет: Dauletten.kz

Бүгін қазақтың ақиық ақыны, қазақ поэзиясының алып тұлғасы Мұқағали Мақатаевтың туғанына 94 жыл, - деп хабарлайды Dauletten.kz.

Мұқағали Мақатаев — қазақтың көрнекті ақыны, әрі тұлғасы ретінде әдебиетімізде ерекше орын алады. Мұқағали 1931 жылдың 9 ақпанында Алматы облысының Райымбек ауданындағы Қарасаз ауылында дүниеге келген.

Ақынның азан шақырып қойған аты – Мұхамметқали. Бірақ ата-анасы Пайғамбардың есімімен жүру ауыр тиеді деген ниетпен бала күнінен Мұқағали деп еркелетіп кеткен.

Мұқағалиға дейінгі қазақ жазба поэзиясының кезеңдері Абай, Қасым, Мағжан, Мұқағали дәуірі деп аталып жатса, Абайдан кейінгі қазақ поэзиясының кеңістігін, терең тамырын және шынайы биігін даусыз Мұқағали қалыптастырды. Бұл ұлы ақынның шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына айналып, оның өлеңдері бүгінгі күнге дейін оқырман жүрегінен орын алып келеді.

Мұқағали Мақатаевтың өмірге келген күні — қазақ поэзиясының жаңа кезеңінің бастауы. Оның поэзиясы қазақ халқының рухани әлемін терең түсініп, жүрекпен жазылған шығармалары халықтың жадында мәңгі қалды. Мұқағалидың шығармашылық жолы қазақтың ұлттық поэзиясының қайталанбас үлгісі ретінде танылып, оның өлеңдері көпшіліктің жүрегінде қалды.

Мұқағали ақын туралы айтылғанда оның поэзиясының халыққа жақын, түсінікті болуымен ерекшеленетінін атап өту керек. Ақын Фариза Оңғарсынова айтқандай, Мұқағали — қазақ тарихындағы ең көп оқырманы бар, халықтың басты жанашыры болған суреткер. Ол қазақтың қара өлеңінің құдіретін паш етіп, өз шығармашылығымен қазақ поэзиясын биік шыңдарға көтерді.

Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармашылығы қазақ әдебиетінің ең жарқын беттерін құрайды. Оның өлеңдері бірінші рет "Советтік шекара" газетінде жарияланды. Оның ақындық жолы көптеген әдебиетшілер мен шығармашыл адамдардың жүрегінде із қалдырды. Мұқағалидың алғашқы жыр жинақтары оның тірі кезінде жарық көріп, халықтың көңілінен шықты.

Ол жарты ғасырға жуық ғұмырында 1000-нан астам өлең, "Ильич", "Мавр", "Аққулар ұйықтағанда", "Райымбек! Райымбек!", "Моцарт. Жан азасы" деген поэмалар жазды. "Құлпытас", "Марусяның тауы", "Өзгермепті", "Әже" әңгімелері мен "Қос қарлығаш", "Жыл құстары" повестерін, "Қош, махаббат" пьесасын жарыққа шығарды. Аударма саласында да бақ сынап, Дантенің "Құдіретті комедиясының" "Тамұқ" деген бөлімін, Шекспирдің "Сонеттерін", Уолт Уитменнің өлеңдерін аударды.

2005 жылы 25 қарашада Мұқағали Мақатаев атындағы халықаралық қор құрылды. Қордың басты мақсаты — ақынның шығармашылығы туралы ғылыми-теориялық конференциялар өткізу, түрлі мәдени шараларды ұйымдастыру, ақын шығармаларын қайта бастыру ісіне жетекшілік ету, байқаулар өткізу, Мұқағали мұражайларына мүмкіндігінше көмек көрсету, сондай-ақ ақынның шығармаларын талантты аудармашылар арқылы шетел оқырмандарына жеткізу болып табылады. Қордың президенті — Айдарова Бақытгүл Мұқағаликеліні.

Мұқағали Мақатаевтың туған жері — Қарасазда бұрын "Энгельс атындағы совхоз" болған. Қазіргі таңда бұл совхоз "Мұқағали ауылы" деп аталады. Сондай-ақ Алматы қаласында орналасқан Пастер көшесіне ақынның есімі берілген. Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы, Нұра ауылында табиғаттың өзі мүсіндеген Мұқағали бейнесіне ұқсайтын жартасты кездестіруге болады. Бұл жартас тұрған сай қазір "Мұқағали сайы" деп аталады.

Тегістік селосындағы "Тегістік" орта мектебіне 1984 жылдың 28 сәуірінде Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің қаулысымен қазақтың ақиық ақыны Мұқағали Мақатаевтың аты берілген. Ақын есімімен аталған оқу орындары еліміздің әртүрлі аймақтарында бар, соның ішінде Тараз қаласында, Оңтүстік Қазақстан облысының аудандарында, Алматы облысының Іле, Райымбек, Еңбекшіқазақ аудандарында көптеген мектептер мен оқу орындары аталған. Алматы қаласында орналасқан Мұқағали Мақатаев атындағы №140 мектеп-гимназиясы 1990 жылдың 20 маусымындағы халық депутаттарының Алматы қалалық Кеңесі атқару комитетінің №10/253 “б” шешімімен №65 орта мектеп жанынан ашылып, 1991 жылы жеке ғимаратқа көшіп, гимназия болып бөлініп шыққан. Мектептің фойесінде ақынның мүсіні Қайырбеков Нұрлан Нұрсайдықұлының қолымен жасалып қойылған.

Ақынның жазған өлеңдері мен поэмалары қазақ халқының ішкі дүниесін, ұлттың тағдырын, оның мұңын және қуанышын терең көрсетті. Оның шығармалары — мәңгілік жыр, ол тек ақынның өмірден өткенін ғана емес, оның өлеңдерінің халықпен бірге мәңгі жасайтынын дәлелдейді. Мұқағалидің поэзиясы — болашақ ұрпаққа аманат ретінде қалатын асыл қазына.

Мұқағали Мақатаевтың шығармашылығы мен өмірі — қазақ поэзиясының алтын ғасыры. Ақынның өлеңдері мен жырлары ешқашан ұмытылмайды. Ол өз туындыларында мәңгілікке қалатын құндылықтар мен терең ойлар қалдырды. Мұқағали Мақатаевтың есімі қазақ поэзиясының тарихында мәңгі сақталады.